172. ROCZNICA BITWY POD GDOWEM

W tym roku mija 172. rocznica bitwy pod Gdowem.

Na końcu głównej alei cmentarza parafialnego w Gdowie jest wysoki na 4 metry kopiec – mogiła 154 Powstańców Krakowskich.

W lutym 1846 r., trzy dni po bitwie pod Gdowem, siostry gdowskiego dziedzica Henryka Fihauzera, wspólnie z mieszkańcami Gdowa, zwiozły ciała 154 powstańców i pogrzebały je w 3 gliniankach na pastwisku obok cmentarza, nie stawiając im znaku krzyża.

Dopiero pół wieku później, za zgodą władz Austro -Węgier, w formie zadośćuczynienia za “Kainowy grzech” na mogiłach rozpoczęto sypanie kopca, włączając go w obręb powiększonego cmentarza. W 1906 r. uroczyście odsłonięto posadowiony na nim symboliczny pomnik, dzieło artysty Wojciecha Samka z Bochni. Przedstawia stojącą pod krzyżem kobietę “Matkę Ojczyznę” opłakującą swoich synów oraz orła “Powstańca Krakowskiego” bezskutecznie próbującego poderwać się, by wrócić do gniazda.

Z meldunku dowodzącego wojskiem austriackim w bitwie pod Gdowem pułk. Benedeka: „(…)Kosynierzy, przyciśnięci do muru cmentarnego przez bandy chłopskie, próbowali rozpaczliwie się bronić. Szybko jednak stracili nadzieję i rzucili na ziemie kosy, błagając o litość. Niestety, na oprawcach nie robiło to najmniejszego wrażenia i zostali wycięci przez chłopów(…)”.

Z zapisu w księdze parafialnej proboszcza Gdowa ks. Kusionowicza: “(…)Powstańcy stanęli w Gdowie pod dowództwem pułk. Suchorzewskiego, który zostawia cały oddział i udaje się do folwarku Zagaje na śniadanie. Krakusi rozłożyli swe hufce i oddają się bankietowaniu w karczmie u Żyda oraz graniu w karty. W tym po dobrej godzinie od strony Bochni przybywa oddział wojska austriackiego z kilkoma tysiącami bandy chłopów z sąsiednich wsi, uzbrojonych i pijanych. Konni powstańcy nie czekając ataku uciekają ku Wieliczce. Reszta zaś rzuca broń. Wtedy najokropniej, bez pardonu wymordowani zostają, w małej części od wystrzału wojska, a w większości od cepów i wideł (…).

Z listu proboszcza z Dziekanowic do biskupa w Tarnowie: „(…)Rząd galicyjski nie zdoła nigdy usprawiedliwić się przed sądem historii i przed sądem Boga z dokonanych mordów. Nigdy nie obmyje rąk z tyle przelanej krwi. Gdy powstańcy bez dowódcy, bez szyku i środków obrony – otoczeni ze wszystkich stron rzucili broń i błagali o litość – wojsko i chłopi z wściekłością zaczęli mordowanie bezbronnych(…) ”.

W mogile pod kopcem leży 154 powstańców. W bitwie pod Gdowem 26 lutego 1846 r. zginęło ich więcej. Część powstańców próbowało uciekać gościńcem w stronę Myślenic. Zostali doścignięci i zabici przez bandy chłopów. Kilku z nich leży w Kunicach pod figurą (we wspólnej mogile z żołnierzem WP z września 1939 r.) , kolejnych kilku zaś w Winiarach, pod wielkim drzewem nad młynówką (we wspólnej mogile z partyzantem AK poległym w 1944 r.).

Straty wojska austriackiego to jeden koń ranny w nogę.

Rewolucja Krakowska była namiastką zaplanowanego na luty 1846 r. Wielkiego Powstania Narodowego, które miało wybuchnąć we wszystkich trzech zaborach równocześnie. Z powodu dekonspiracji i aresztowania przywódców w zaborze rosyjskim i pruskim, do takiego powstania nie doszło.

Galicja była częścią Austrii już od 1772 r. Podwładni miłościwie panującego, „cesarscy” chłopi w 1846 r. byli trzecim, a nawet czwartym pokoleniem żyjącym pod zaborem. Świadomość patriotyczna polskiej wsi pozostała jedynie we dworach, oraz na plebaniach, wśród ludzi wykształconych. W czasie Rewolucji Krakowskiej, podpuszczone przez Austriaków bandy chłopów, dokonały potwornych rzezi na panach w całej Zachodniej Galicji. Wymordowanie pod Gdowem powstańców było jednym z elementów tzw. Rabacji Galicyjskiej.